Lipa

Pałac położony był w dawnym parku krajobrazowym, na wschód od drogi w kierunku Jawora. Pierwotnie wznosił się tam renesansowy dwór należący do Ernsta von Zedlitza, właściciela Lipy Dolnej w latach 50. XVI wieku. W późniejszych wiekach, gdy te tereny przeszły w ręce rodziny von Reibnitz, dwór został przebudowany na przełomie lat 20. i 30. XVII wieku. Powstała wtedy nowa barokowa budowla, która zastąpiła wcześniejszy, zniszczony przez pożar dwór. Kolejna przebudowa pałacu miała miejsce około 1870 roku, gdy zniszczenia pożarowe sąsiednich zabudowań gospodarczych wymusiły remont. W tym czasie właścicielem wsi był Ernst Heinrich von Sprenger, a później jego syn Heinrich Wilhelm. Podczas tych prac zmieniono fasadę budynku oraz zmodernizowano wnętrza, dostosowując je do ówczesnych trendów. Choć zewnętrzny wygląd pałacu był dość skromny, wnętrza skrywały bogate kolekcje dzieł sztuki, obrazy i pamiątki po dawnych właścicielach.

Na parterze znajdowały się pomieszczenia administracyjne, gospodarcze oraz pokoje i kancelaria właściciela. Reprezentacyjne i mieszkalne sale zajmowały pierwsze piętro, natomiast na ostatniej kondygnacji umieszczono pokoje dziecięce, gościnne oraz pomieszczenia dla służby i opiekunów. Pałac Środkowy wzniesiono na planie prostokąta, był trzykondygnacyjny, a dach miał dwuspadowy kształt. W fasadzie frontowej znajdował się taras wsparty na czterech kolumnach, a od strony parku wydatny ryzalit, w którym mieściła się klatka schodowa.

Obok pałacu znajdowały się zabudowania gospodarcze, które również zmodernizowano, oraz rozległy park, będący w czasach świetności jednym z najpiękniejszych w regionie. Przed pałacem stała kamienna baszta, a we wschodniej części parku znajdowała się willa z XVIII wieku, zbudowana przez starostę jaworskiego, Georga Wilhelma von Reibnitz. Początkowo pełniła ona funkcję pawilonu ogrodowego, lecz w drugiej połowie lat 20. XX wieku została przekształcona przez panią von Hühnerbein w budynek mieszkalny. Willa została powiększona, a dach przebudowany. W latach 60. XX wieku willa uległa zniszczeniu w wyniku pożaru, ale później została odbudowana i obecnie znajduje się w bardzo dobrym stanie, choć nie jest dostępna dla turystów.

Po II wojnie światowej Pałac Środkowy zachował się w dobrym stanie. Był wykorzystywany jako mieszkania dla pracowników PGR-u, ale po ich opuszczeniu w latach 80. XX wieku budowla zaczęła popadać w ruinę. Obecnie pałac jest w stanie kompletnej ruiny – z dawnej świetności zachowały się jedynie ściany nośne. Teren, na którym znajduje się pałac, jest prywatny, ogrodzony i zabezpieczony, a sam obiekt nie jest udostępniony do zwiedzania.

• PAŁAC DOLNY